Саха Сирин Киин Куората Дьокуускай

Саха Өрөспүүбүлүкэтин киин куората Дьокуускай Азия материк иккис улахан куората уонна Арассыыйа Сибиирин саамай хоту иэннээх куората буолар.

Дьокуускай Ыстатыйата

• Нэһилиэнньэтэ: 313 667 киһи (2022 сыл туругунан)
• Иэнэ: 1222 км²
• Координатата: 62°02′05″ с. ш. 129°43′27″ в. д.
• Кэм зоната: UTC+9 (Якутскай кэмиттэ)
• Баһылыга: Айсен Николаев

Дьокуускай Историята

1632 сыл: Ленэ өрускэ Дьокуу Уйата диэн сайылык тутуллубут.

1643 сыл: Дьокуу өрускэ Ленскэй острог диэн кыһыл хаайыы тутуллубут.

1719 сыл: Ленскэй острог Саха Сирин киин куоратынан буолбут.

1822 сыл: Саха уобалаһа тэриллибит уонна Дьокуускай киинэ буолбут.

1922 сыл: Саха АССР тэриллибит уонна Дьокуускай киинэ буолбут.

Дьокуускай Климата

Дьокуускай климата континеентальнай, сүрдээх саас уонна тымныы кыһыннаах.

• Орто сыллааҕы температура: -9,6 °C
• Саамай тымныы ый: Олунньу (-44,7 °C)
• Саамай итии ый: Ыам ыйа (+19,0 °C)
• Орто сууллуу: 245 мм
• Орто муус уһуна: 210 күн

Дьокуускай Экономиката

Дьокуускай Саха Өрөспүүбүлүкэтин экономикатын киинэ буолар. Сүрүн индустриялара:

• Алмаас хаһыы
• Гаас уонна ниэп хостооhуута
• Тыа сэлиэнньэ
• Тымныы эккирээтэрин оҥоруу
• Туризм

Дьокуускай Култуурата

Дьокуускай саха култууратын киинэ буолар. Куоракка элбэх музейдар, театрдэр уонна галереялар бааллар:

• Саха государственнай художественнай музее: 3,6 төгүл Россия Федерациятын култууратын үтүөлээх деятеля Николай Образцов аатынан норуоттар ыккардыларынааҕы ытык бэлиэтинэн бэлиэтэммит
• Саха государственнай музыкальнай театры: 1925 сыллаахха арыллыбыт. Ол кэнниттэн 1928 сыллаахха опернай балетнай студия диэн ааттаммыт, 1939 сыллахха национальнай музыкальнай-драматическай театрга, 1996 сыллаахха республика музыкальнай-драматическай театрга, 2005 сыллаахха Саха государственнай музыкальнай театрыгар кэпсэн көһөрүллүбүтэ.
• Саха государственнай цирк: 1994 сыллаахха арыллыбыт.

Дьокуускай оскуолалара уонна үрдүк үөрэх тэрилтэлэрэ

Дьокуускай Арассыыйа хоту өттүгэр оскуолаларын уонна үрдүк үөрэх тэрилтэлэрин сүрүн киинэ буолар.

• С.А. Винокуров аатынан Саха государственнай университете: 1934 сыллаахха арыллыбыт. Саха Сирин өрөспүүбүлүкэтин саамай бөдөҥ үрдүк үөрэх тэрилтэтэ.
• М.К. Аммосов аатынан Хотугу-Илин федеральнай университете: 2009 сыллаахха арыллыбыт. Саха Сирин өрөспүүбүлүкэтин иккис улахан үрдүк үөрэх тэрилтэтэ.
• Якутскай колледж: 2013 сыллаахха тэриллибит. Саха Сирин саамай улахан колледжа.

Дьокуускай туризма

Дьокуускай Арассыыйа хоту өттүн экстримальнай туризмын киинэ буолар. Туристарга курдааччылаах экскурсиялар, хоту сиригэр сафарилар уонна балык уулааһыннар сөбүлээбат буолуохтарын сөп.

• Ленскэй колотуой саалара: Саха Сирин сүрүн айылҕа тутулуга. Ленэ өрүс кытыытыгар баар улахан колотуойдар.
• Кыыллаах Киин: Айылҕаны көрүү, уургайдары кыһылтыы уонна саха сылгыларын атахтааһыннар сөбүлээбат буолуохтарын сөп.
• Хотугу Саха Улахан театры: Хоту ардын культуратын традициятын кэпсиир улахан культуральнай киин.

Дьокуускай Транспорта

• Аэропорт: Дьокуускай хас дачааһыннаах Туймаада аэропорттаах.
• Тимир суол: Дьокуускай Сибиир уонна Байкалтааҕы желѣзнэй суол линияларыгар сытар.
• Уу суола: Дьокуускай Ленэ өрүс кытыытыгар баар, навигация кырааһынньы бүтүүтэ — сэтинньи ортото.
• Автомобильнай суол: Дьокуускай Арассыыйа соҕуруутун кытта "Лена" федеральнай суолунан холбонор.

Дьокуускай Экологията

Дьокуускай Арассыыйа саамай кугастыыбыт куораттартан биирдэстэрэ буолар. Куоракка улахан промышленнай эмиссиялар, тэһиэх ыарыһахтары күүс экэргиитин уонна автомобилизацияны күүһүрдүү бааллар.

• Воздух саппаара: Дьокуускай инверсионнай таабырын чахчытыгар сытар, ол кэмҥэ саха сирин өрүстэрэ уонна күөллэрэ уу боруодатынан хаһыллыбыт. Бу туруга куорат үрдүгэр кугас концентрациятын күүһүрдүүргэ тиэрдэр.
• Уу саппаара: Дьокуускай Ленэ өрүс кытыытыгар баар. Өрүс уута Саха Өрөспүүбүлүкэтин улахан чааһын уунан хааччыйар. Ол курдук Дьокуускай промышленнай эмиссиятыттан улахан охсуу тахсар.
• Сир саппаара: Дьокуускай ирэнэхтээх турар уобалаһыгар сытар. Ол курдук куоракка сири солуу хаһыллыыр хааччахтаах.