Саха Сирин Киин Куората Дьокууспата

Киирии кииртии

Саха Өрөспүүбүлүкэтин киин куората Дьокууспа Россия Федерациятын Сибиир куораттарыттан биирдэстэрэ, Орто Сибиирдээг иэнэ улахан куорат буолар. 2021 сылааҕы дааннайынан, Дьокууспа олохтоохторун ахсаана 311 760 киһи тиийэр. Куорат Өлүөнэ өрүс кытыытыгар турар, кырааска барыта 1200 км уһуннаах.

Дьокууспа Саха Сирин экономикатын, сойуот, билимин уонна култууратын киинэ буолар. Куоракка алмаас уонна кыһыл көмүс хостуурга улахан испиискэ ыйгалаахтар. Ону таһынан, Дьокууспа Орто Сибиирдээҕи улахан тэрилэ, билим уонна үөрэх киинэ буолар.

Дьээбэ-дьоду

2010 сыллааҕы бүтүн Россиятааҕы биэрэпис түмүгүнэн, Дьокууспа олохтоохторун ыраахтаах аҥаара сахалар буолаллар (66,1%), онтон атын омуктар дьонун чиҥэтэ суохтар. Бүттүүн Россиялаах биэрэпис түмүктэринэн, Дьокууспа олохтоохторун орто үрдүк үөрэхтээхтэр ахсаана 33,0% кэриҥэ, ол эбэтэр бүтүн Россиятааҕы орто үрдүк үөрэхтээхтэр ахсаана 25,3%-тан үрдүк.

Экономика

Дьокууспа Саха Сирин экономикатын киинэ буолар. Куоракка алмаас уонна кыһыл көмүс хостуурга улахан испиискэ ыйгалаахтар. Ону таһынан, Дьокууспа Орто Сибиирдээҕи улахан тэрилэ, билим уонна үөрэх киинэ буолар.

• Куоракка саха республиката саамай улахан эргиэн тэрилтэлэра бааллар, ол иһигэр АЛРОСА уонна Сахаэнерго.
• Дьокууспага Сибиир федерал университета уонна Саха Сирин государственнай университетах бааллар.
• Куоракка икки аэропорт баар: Дьокууспа диэн международнай аэропорт уонна Туймаада диэн региональнай аэропорт.
• Дьокууспа нэһилиэнньэтин 38%-на кэриҥэ үбүлүүссүйэ секторыгар үлэлиир.

Сойуот уонна култуура

Дьокууспа Саха Сирин сойуот уонна култууратын киинэ буолар. Куоракка саха тылынан тахсар хаһыаттар уонна сурунааллар бааллар. Ону таһынан, Дьокууспага саха тылынан кэпсэтэр телевидение уонна радиостанциялар бааллар.

• Кэпсэтии уонна тыл: Дьокууспа олохтоохторун ис хоһооннорун күннэтэ сахалыы кэпсэтэллэр. Ону таһынан, куоракка элбэх атын омуктар олохтоохторо бааллар, ол себебтэн куоракка нууччалыы, укка уонна эбэҥки тыллара толору тарҕаммыттар.
• Традиционнай култуура: Дьокууспа саха омугун традиционнай култууратын киинэ буолар. Куоракка Саха республикататтан уонна атын регионнартан элбэх ырыаһыттар уонна үҥкүүһүттэр кэлиэхтэрин иһитиннэрэр «Саха ырыата» уонна «Ысыах» диэн элбэх зрителлээх тэрээһиннэр ыытыллаллар.
• Музейдар: Дьокууспага элбэх музейдар бааллар, ол иһигэр:
  • Саха республикатын национальнай музейэ
  • Саха көмүс музейэ
  • Алмааһын музейэ
  • Саха былыргы историята уонна археологията музейэ
  • Саха норуодунай суруйааччы Владимир Яковлев – Далан музейа
• Театртар: Дьокууспага биир республикатааҕы уонна икки муниципальнай театр бааллар:
  • Саха академическай драматическай театр им. П. А. Ойуунского
  • Саха государственнай опернай уонна балетнай театр
  • Дьокууспа государственнай театр им. Н. Ф. Колодезникова

Дьыала туруга

Дьокууспа тутаах бпроблемалара курдук ирдэллэр элбэх муора уонна тымныы кыһыҥҥы ыйдар буолаллар. Ону таһынан, куорат сиригэр нефтепродуктунан уонна сыаҕаһынан хаптаһыыттан туох да буолбуппут.

• Биосфера харыстаныыта: Дьокууспа иэнин 20%-на кэриҥэ харыстанар сирдэр ылбыттар. Куоракка элбэх парктар уонна улахан Саха Сирин государственнай университет ботаническай саада бааллар.
• Экология: Саха республикататтан күннэтэ саамай кумахтаах куорат буолар. Ону таһынан, куорат үрдүк таһынынан саас уонна ынаахха уларыйар температураларынан уратыланар.
• Транспорт: Дьокууспа Орто Сибиирдээҕи улахан транспортнай киинэ буолар. Куоракка Дьокууспа диэн международнай аэропорт баар, кини бүтүн Аан дойдуга регулярнай рейстэри оҥорор. Ону таһынан, Дьокууспа Транссибиир тимир суолугар сытар.
• Туризм: Дьокууспа саха сирин туриһин киинэ буолар. Куоракка элбэх гостиницалар, музейдар уонна тыалар бааллар. Ону таһынан, Дьокууспа саха традиционнай култууратын үөрэтэр элбэх тэрээһиннэри ыытар.

Туһалаах ыйаахтар

• Дьокууспа Саха Сирин киин куората буолар. Кини Өлүөнэ өрүс кытыытыгар сытар уонна Россияҕа орто сибирскиэй куораттар истэригэр улаханынан биир бастакыларыттан кэлэр.
• Дьокууспа Саха Сирин экономикатын киинэ буолар. Куоракка алмаас уонна кыһыл көмүс хостуурга улахан испиискэ ыйгалаахтар. Ону таһынан, Дьокууспа Орто Сибиирдээҕи улахан тэрилэ, билим уонна үөрэх киинэ буолар.
• Дьокууспа саха сирин сойуот уонна култууратын киинэ буолар. Куоракка саха