กระติบข้าวเหนียว เป็นภาชนะสานที่ใช้สำหรับบรรจุข้าวเหนียวอันเป็นอาหารหลักของคนไทยมาอย่างยาวนาน ถือเป็นสัญลักษณ์ที่สะท้อนวิถีชีวิตและวัฒนธรรมไทย โดยเฉพาะในภาคอีสาน กระติบข้าวเหนียวมีบทบาทสำคัญในการเก็บรักษาข้าวเหนียวให้คงความสดใหม่และหอมนุ่ม อีกทั้งยังเป็นเครื่องใช้ในชีวิตประจำวันที่มีความสวยงามและเป็นเอกลักษณ์โดดเด่น
การสานกระติบข้าวเหนียวมีต้นกำเนิดมาจากภูมิปัญญาพื้นบ้านของชาวอีสาน โดยมีการสืบทอดจากรุ่นสู่รุ่นเป็นเวลายาวนาน ในอดีต กระติบข้าวเหนียวทำจากวัสดุธรรมชาติอย่างใบตองหรือใบมะพร้าว แต่ปัจจุบันได้พัฒนามาใช้เส้นพลาสติกหรือเส้นไหม เนื่องจากมีความคงทนและใช้งานได้สะดวกยิ่งขึ้น
กระติบข้าวเหนียวมีลักษณะเป็นทรงกลมรี มีปากแคบและกว้างออกที่ก้น ภายในบุด้วยใบตองหรือพลาสติกเพื่อป้องกันข้าวเหนียวจากความชื้น ภายนอกสานด้วยเส้นพลาสติกหรือเส้นไหมเป็นลวดลายต่างๆ เช่น ลายตาราง ลายขวาง ลายดอก ลายสัตว์ ซึ่งแต่ละลายมีความสวยงามและความหมายที่แตกต่างกัน
การสานกระติบข้าวเหนียวเป็นงานฝีมือที่ละเอียดและใช้เวลา โดยช่างสานจะใช้เชือกผูกกับโครงไม้ไผ่ที่เตรียมไว้ จากนั้นจึงเริ่มสานเป็นวงกลมจากก้นขึ้นไปจนถึงปากกระติบ
กระติบข้าวเหนียวเป็นมากกว่าภาชนะบรรจุข้าวเหนียว แต่ยังเป็นสัญลักษณ์ทางวัฒนธรรมและวิถีชีวิตของคนไทย โดยเฉพาะในภาคอีสาน ที่นิยมใช้กระติบข้าวเหนียวสำหรับการรับประทานอาหารร่วมกันในครอบครัวหรือในงานสังสรรค์ต่างๆ อีกทั้งยังเป็นของฝากหรือของที่ระลึกที่มีความหมาย
นอกจากความสวยงามและความสำคัญทางวัฒนธรรมแล้ว กระติบข้าวเหนียวยังมีประโยชน์มากมาย ได้แก่
ปัจจุบัน มีความพยายามในการพัฒนาและอนุรักษ์กระติบข้าวเหนียวให้คงอยู่คู่กับวิถีชีวิตไทย โดยมีการสนับสนุนการเรียนรู้การสานกระติบข้าวเหนียวในชุมชน การจัดประกวดกระติบข้าวเหนียวที่สานอย่างประณีตสวยงาม รวมถึงการส่งเสริมการใช้กระติบข้าวเหนียวในโอกาสต่างๆ เพื่อเป็นการอนุรักษ์ภูมิปัญญาพื้นบ้านและสืบทอดวัฒนธรรมไทยให้คงอยู่ต่อไป
ประเภท | ข้อมูล |
---|---|
จำนวนครัวเรือนที่ใช้กระติบข้าวเหนียว | 80% ของครัวเรือนทั่วประเทศ |
ปริมาณการใช้กระติบข้าวเหนียวต่อปี | 12 ล้านใบ |
มูลค่าตลาดกระติบข้าวเหนียว | 1,500 ล้านบาท |
ลาย | ความหมาย |
---|---|
ลายตาราง | ความสมดุลและความมีระเบียบ |
ลายขวาง | การเดินทางและการเปลี่ยนแปลง |
ลายดอก | ความงามและความเจริญรุ่งเรือง |
ลายสัตว์ | ความแข็งแกร่งและความฉลาด |
ขั้นตอน | วิธีการ |
---|---|
ทำความสะอาด | ล้างกระติบข้าวเหนียวด้วยน้ำสบู่เจือจาง |
ผึ่งลมให้แห้ง | ผึ่งกระติบข้าวเหนียวให้แห้งในที่ร่ม ไม่ควรตากแดด |
เก็บในที่แห้ง | เก็บกระติบข้าวเหนียวในที่แห้งและมีอากาศถ่ายเท |
ตรวจสอบเป็นประจำ | ตรวจสอบกระติบข้าวเหนียวเป็นประจำ หากพบรอยขาดหรือชำรุดให้ซ่อมแซมทันที |
มีกลยุทธ์หลายประการที่สามารถใช้เพื่อส่งเสริมการใช้กระติบข้าวเหนียวให้แพร่หลายยิ่งขึ้น ได้แก่
เจ้าหนูแพรววัย 6 ขวบวิ่งเล่นอยู่บนบ้านไม้ของปู่ย่าในชนบท ที่มุมเล็กๆ ใกล้กับเตาฟืน มีกระติบข้าวเหนียวใบเก่าวางอยู่ เจ้าหนูแพรวเอื้อมมือหยิบขึ้นมาและเปิดออกดู ด้านในมีข้าวเหนียวสวยงามหอมกรุ่นอยู่เต็มกระติบ
"หนูอยากกินข้าวเหนียวคุณยายจังค่ะ" เจ้าหนูแพรวพูดเบาๆ กับตัวเอง
คุณยายเดินยิ้มๆ เข้ามาหาและหยิบกระติบข้าวเหนียวจากมือหลานไป "มาๆ คุณยายตักให้กินนะลูก" คุณยายตักข้าวเหนียวใส่จานเล็กๆ และวางไว้ตรงหน้าเจ้าหนูแพรว
เจ้าหนูแพรวเอื้อมมือไปหยิบข้าวเหนียวขึ้นมาปั้นเป็นก้อนกลมๆ แล้วเอาเข้าปากเคี้ยวอย่างเอร็ดอร่อย คุณยายมองหลานสาวด้วยความเอ็นดู พลางเล่าเรื่องราวต่างๆ ที่เกี่ยวข้องกับกระติบข้าวเหนียวในอดีตให้ฟัง
บทเรียน: เรื่องราวนี้สะท้อนให้เห็นถึงความผูกพันระหว่างกระติบข้าวเหนียวกับวิถีชีวิตของคนไทย และแสดงให้เห็นถึงความสำคัญของการสืบทอดมรดกทางวัฒนธรรมให้กับคนรุ่นต่อไป
อยู่มาวันหนึ่ง ขณะที่ครอบครัวหนึ่งกำลังนั่งกินข้าวเย็นอยู่ที่โต๊ะอาหาร ก็มีเสียงเคาะประตูดดังขึ้น พอลูกชายคนโตไปเปิดประตู ก็พบว่าเป็นเพื่อนบ้านที่บ้านอยู่ห่างออกไปหลายกิโลเมตร
"ขอโทษนะคะ" เพื่อนบ้านพูดเสียงแผ่วเบา "พอดีที่บ้านหมดข้าวเหนียวแล้ว ไม่ทราบว่าจะรบกวนขอข้าวเหนียวสักกระติบได้ไหมคะ"
ไม่ทันที่เพื่อนบ้านจะพูดจบ หญิงสาวเจ้าของบ้านก็รีบเดินไป
2024-08-01 02:38:21 UTC
2024-08-08 02:55:35 UTC
2024-08-07 02:55:36 UTC
2024-08-25 14:01:07 UTC
2024-08-25 14:01:51 UTC
2024-08-15 08:10:25 UTC
2024-08-12 08:10:05 UTC
2024-08-13 08:10:18 UTC
2024-08-01 02:37:48 UTC
2024-08-05 03:39:51 UTC
2024-09-08 20:48:33 UTC
2024-09-08 20:49:01 UTC
2024-09-09 05:42:17 UTC
2024-09-09 05:42:45 UTC
2024-10-19 01:33:05 UTC
2024-10-19 01:33:04 UTC
2024-10-19 01:33:04 UTC
2024-10-19 01:33:01 UTC
2024-10-19 01:33:00 UTC
2024-10-19 01:32:58 UTC
2024-10-19 01:32:58 UTC